Σάββατο 23 Φεβρουαρίου 2013

Βυζαντινες αρχαιότητες στον Σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης / συνεντευξη με τον Παολο Οντορίκο


 
Το τελευταίο διαστημα ενα πολύ σοβαρό θεμα απασχολεί την Θεσσαλονίκη. Αφορα σε σημαντικές βυζαντινες αρχαιότητες που βρεθηκαν κατα τις εργασίες στον σταθμό Βενιζέλου του Μετρό.
Για όποιον δεν παρακολουθησε καθόλου το θεμα χρήσιμες είναι οι παρακάτω συνδεσεις:

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΙΖΟΝ ΘΕΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΤΑΘΜΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, 25/1/2013 

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΏΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

Εσύ τι λες γι΄αυτό το έγκλημα που σχεδιάζουν;

Τα "Αρχαία" και τα "Νέα"

κι ενα πρόσφατο ρεπορταζ στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

(Επίσης, στο facebook υπαρχει σε πολλές σελίδες συνεχης ενημερωση για ό,τι αφορα στο σχετικό θεμα)

Ένα βίντεο με οπτικό υλικό:







Πριν απο λίγες ημερες είχα την ευκαιρία να παρω μια συνεντευξη απο τον Παολο Οντορίκο, Διευθυντή Σπουδών στην Σχολή Ανώτατων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες στο Παρίσι και ιδρυτή του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών, με θεμα τις ευρεθείσες βυζαντινές αρχαιότητες. Ακολουθεί η απομαγνητοφώνηση της συνεντευξης η οποία δόθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2013, στον 958fm της ΕΡΤ3 και πραγματοποιήθηκε στα ελληνικά.


-κ.Οντορίκο, εχθες (σημ. στις 14 Φεβρουαρίου 2013) είχατε την ευκαιρία να επισκεφθείτε τις βυζαντινες αρχαιότητες που βρεθηκαν στον σταθμό Μετρό στην Βενιζέλου. Αρα εχετε μια απευθείας αντίληψη για αυτές. Θα θελαμε να πείτε μια πρώτη γενική εντύπωση και στη συνεχεια  πόσο κατά τη γνώμη σας σημαντικά είναι αυτά τα ευρήματα.
-Κοιτάξτε, τα εχω δει εχθες, εμεινα έκπληκτος γιατί πρόκειται για τα σπουδαιότερα ευρήματα κατά τη γνώμη μου της βυζαντινής εποχής… Είναι καταπληκτικό. Εμενα η ιδεα που μου ήρθε στο κεφαλι  (στο μυαλό) ήταν της Πομπηϊας, δηλαδή βλεπετε κατευθείαν εκεί πώς λειτουργούσε η πολη η βυζαντινή. Είναι συγκλονιστικό, δεν εχω άλλα λόγια. Όλες οι πολεις οι αρχαίες, κατά το ρωμαϊκό σχεδιο ειχαν το λεγόμενο Cardo και το λεγόμενο Decumanos, δηλαδή τους δυο κυριότερους άξονες της πολης.  Ο ενας που πήγαινε βόρεια-νότια και ο άλλος που πηγαινε ανατολικά-δυτικά. Εκεί βρεθηκε ακριβώς το σημείο όπου οι δύο δρόμοι διασταυρώνονται και υπηρχε ένα τετραπυλο, δηλαδή μπορουμε να φανταστουμε πώς ήτανε, τεσσερις καμαρες, δυο επανω στον Decumanos και δυο στον Cardo να κανουν (να σχηματιζουν) ένα κτίριο κι εκεί μεσα περνουσε όλη η κυκλοφορία, αμαξες, πεζα, αλογα κτλ. Και από κει κατά τον Cardo δηλαδή στην κατευθυνση βόρεια-νότια, ας το πούμε από την Ανω Πολη προς τη θαλασσα, εκεί που είναι η Βενιζέλου, βρισκονται κολώνες, κίονες. Και φαίνεται πεντακάθαρα πώς αυτός ο δρόμος ήταν όλος με κίονες. Είναι συγκλονιστικό και αυτό: μετα τη μεγαλη πυρκαγια (σημ. του 1917), ο γαλλος αρχιτεκτονας ο Εμπράρ εχει κανει ένα σχεδιο πολεως καινουριο που ήταν εμπνευσμενο από τα βυζαντινά. Σαν την οδό Αριστοτελους (σημ. όπως την βλεπουμε και τωρα), στην βυζαντινη εποχή υπήρχε ακριβως το ίδιο σχεδιο (του δρόμου) μόνο που ήταν επι της Βενιζέλου. Αυτό, για να εχουμε μια ιδεα τι μπορουσε να ηταν. Είναι εκπληκτικό, δεν εχω δει άλλο τοσο σημαντικό βυζαντινό. Στην Κωνσταντινούπολη ναι μεν υπηρχε, βεβαίως, αλλά σήμερα δεν φαίνεται τιποτε. Οποιοι πηγαίνουν εκεί, δυστυχώς εχουν ρημάξει τα παντα, δεν υπαρχει τιποτα, ενώ εδώ το εχουμε.
-Συμφωνα με όσα λετε δηλαδή είναι ένα μοναδικό ευρημα όχι μόνο για την Θεσσαλονίκη, όχι μόνο για την Ελλαδα αλλά για όλο τον βυζαντινό κόσμο σε σχεση με ό,τι εχει βρεθεί έως σημερα;
-Ακριβώς αυτό. Και η Θεσσαλονίκη εχει παρα πολλά τετοια μοναδικά στοιχεία. Γνωρίζω την Θεσσαλονίκη, ημουν εικοσι χρονων όταν πρωτοήρθα, τωρα είμαι εξήντα, μετρατε. Η Θεσσαλονίκη εχει έναν βυζαντινό χαρακτηρα παρα πολύ σημαντικό. Εδώ θα ηθελα να πω δυο τρια πραγματα. Η Θεσσαλονικη ολοκληρη είναι ένα μουσείο βυζαντινό. Δεν υπαρχει άλλη πόλη που να εχεις τοσες πολλές π.χ. βυζαντινες εκκλησίες Οσο αφορα τον βυζαντινό πολιτισμό εχουμε ως μνημεία δυστυχώς μόνο βυζαντινες εκκλησίες, λέω δυστυχώς γιατί θα θελαμε πολύ περισσότερα, να ξερουμε πώς ήταν τα σπίτια, παλάτια κτλ. Εδώ στην Θεσσαλονίκη ενας που θελει να ξερει μπορεί να δει ολοκληρη την εξελιξη της βυζαντινης αρχιτεκτονικής, και μεταβυζαντινης επισης, εχει από τον 4ο αι. και για κάθε αιώνα σχεδόν μια καινούρια εκκλησία, ένα καινούριο στυλ που συνεχίζει μεχρι τα οθωμανικά χρόνια. Είναι φανταστικό. Φανταστικό επισης είναι ότι η Θεσσαλονίκη είναι η μοναδική πόλη στον κόσμο όπου υπαρχει ένα βυζαντινό λουτρό, βρισκεται στο Κουλέ Καφέ. […] Τωρα το ζητημα είναι, τι σημαίνει Βυζάντιο σήμερα;
-Και επισης, από την αρχή να ορίσουμε και το εξης που νομίζω πως είναι πολύ σημαντικό. Στον ευρωπαϊκό πολιτισμό ένα μερος του είναι το Βυζάντιο  και η μόνη πολη στην Ευρώπη που μπορεί να είναι μάρτυρας, μουσείο και δείγμα βυζαντινης πολης, βυζαντινης Ιστορίας είναι η Θεσσαλονίκη;
-Είναι αυτό ακριβως που θελω να πω. Οι βυζαντινες σπουδες ειχαν πρόβλημα από το 1800 και περα, όταν άνθισαν οι εθνικισμοί σε όλη την Ευρώπη. Γιατί βεβαια μια αυτοκρατορία θεωρητικά εναντιώνεται στο εθνος. Τωρα τι γινεται; Μεσα στην Ενωμένη Ευρώπη εχουμε τα κρατη, τα έθνη τα οποία κρατανε τα στοιχεία τους, τον πολιτισμό τους αλλά ταυτόχρονα συμμετεχουν σε ένα ευρυτερο συστημα, είναι το ίδιο που συνεβαινε και στο Βυζαντιο. Για αυτό το λόγο τωρα το Βυζάντιο παίρνει μια καινούρια διασταση ακόμη και στην νοοτροπία των Ιστορικών Σπουδών εν γενει. Εκεί πρεπει να προσθεσουμε και άλλα στοιχεία που είναι σημαντικά. Το Βυζάντιο είναι η μισή Ευρώπη, είναι δηλαδή η Ευρώπη που εμείς οι δυτικοί θα μπορουσαμε να ήμαστε αλλά δεν ήμαστε, είναι η άλλη Ευρώπη, εξίσου Ευρώπη αλλά διαφορετική.
-Και το μόνο κομμάτι, το πολύ σημαντικό  του Βυζαντίου στην Ευρώπη πια, είναι η Θεσσαλονίκη;
-Εκεί είναι το δευτερο θεμα που ήθελα να ανοίξω. Η Θεσσαλονίκη είναι η μοναδική βυζαντινή πρωτευουσα που βρίσκεται στην Ευρώπη. Η άλλη είναι η Κωνσταντινούπολη, μιλαμε για τις δύο κυριότερες πολεις, και είναι στην Τουρκία. Και εχουν αλλους σκοπούς, άλλα νοήματα οι φίλοι μας οι Τούρκοι. Οποτε τωρα πρεπει να θεσουμε ένα ερώτημα, ποιος είναι ο χαρακτήρας της Θεσσαλονίκης; Δεν μας φτανει μόνο να πούμε «τα αρχαία πρεπει να σωθουν» γιατί υπαρχει και η νεα ζωή, αυτό είναι σημαντικό. Αλλά, προς θεού, τι σημαίνει να είσαι Θεσσαλονικιός σήμερα; Τι κουβαλάς μέσα σου από όλο το παρελθόν; Οργανώνω καθ’ έτος ένα θερινό πανεπιστημιο, το μοναδικό που είναι αφιερωμενο σε όλη την διασταση της επιστημης της βυζαντινολογίας και πού το κάνω; Εδώ!
-Ποιος είναι ο λόγος κ.Οντορίκο που διοργανωνετε αυτό το θερινό πανεπιστημιο, και περισυ το καλοκαίρι και φετος,  και το οποίο θα συγκεντρώσει μεταπτυχιακούς φοιτητες από όλη την Ευρώπη στην Θεσσαλονίκη;[…]
- Να σας διορθώσω, δεν είναι μόνο της Ευρώπης, είναι όλου του κόσμου. Ερχονται και από την Νότια Αμερική, και την Αμερική και την Αυστραλία, τον Λίβανο, την Παλαιστίνη. Ποια είναι η ταυτότητα της Θεσσαλονίκης; Απαντατε μόνο σε αυτήν την ερώτηση. Αυτή είναι η ταυτότητά της και εμείς με αυτή την δραστηριότητα ευελπιστουμε να βοηθησουμε να βρεθούν αυτές οι ρίζες της πολης. Αυτό το εχει καταλάβει παρα πολύ καλά ενας πανεξυπνος άνθρωπος που είναι ο Γιαννης Μπουτάρης ο οποίος αμεσως υποστηριξε αυτό το πραγμα, το ήθελε στην Θεσσαλονίκη. Είναι πολύ σημαντικό γιατί όλα τα παιδια που ερχονται και μετα θα διδαξουν στο εξωτερικό θα μιλησουν για την Θεσσαλονίκη. Είναι ενθουσιασμενοι, όλοι οι νεοι, μιλαμε για νεους 25-30 ετών, είναι οι περισσότεροι υποψήφιοι διδάκτορες κανουν τις σπουδές και εδώ, βλεπουν την πολη, την ερωτευονται και της παρουσιάζουν αλλού. Ακριβώς μεσα σε αυτό το πλαίσιο, επιστρεφοντας στο θεμα των ευρηματων για τα οποία μιλαμε, δεν μπορεί μια πόλη να χάσει ένα στοιχείο τοσο σημαντικό. Αν ηταν ένα κομματακι μόνο του δρόμου, εγω το καταλαβαίνω, πρεπει να υποκλίνομαι στις αναγκες της συγχρονης ζωής, αλλά όχι αυτό… […] Δεν  είμαι τεχνικός δεν ξερω ποιες είναι οι τεχνικές λυσεις αλλά πιστευω ότι μπορουν να σκαψουν  πιο βαθια και να κανουν υποδομες για να κρατηθουν όσα βρεθηκαν μεχρι τωρα, να υπαρχουν και να είναι επισκεπτέα.
-Εδώ να σημειώσουμε ότι τα ευρηματα βρεθηκαν στα εξι μετρα και η πρόβλεψη της ιδιας της Εταιρείας που εχει αναλαβει το εργο αναφερεται για τελικό βαθος εργων τα -14 έως -31 μετρα, συμφωνα με όσα οι ίδια αναφερει στην επισημη ιστοσελίδα της. Να κλεισουμε  την παρενθεση γιατί ο κ.Οντορίκο δεν είναι τεχνικός είναι όμως Διευθυντης Σπουδών σε μια Σχολή από τις αναγνωρισμενες σε παγκόσμιο επιπεδο στο αντικειμενο των βυζαντινών σπουδών.  Με αυτήν την ιδιοτητα λοιπον θα ηθελα να σας ρωτησω κ.Οντορίκο τα ευρηματα όπως τα ειδατε χθες αφορουν την ευρωπαϊκή και παγκόσμια επιστημονική κοινότητα;
-Αυτό είναι αυτονόητο. Αφορούν όπως σας ειπα, την άλλη Ευρώπη, αφορουν την ιστορία του Βυζαντίου και είναι η ταυτότητα της πόλης της Θεσσαλονίκης. […] Και είναι κι ένα άλλο ζήτημα. Θελουμε να κάνουμε μία επενδυση για το μελλον; Και δεν είναι μια επενδυση μόνο στην κουλτουρα, είναι και στην οικονομία. Γιατί η Θεσσαλονίκη μπορεί να παρουσιαστεί σαν ενας κήπος αρχαιολογικός για το Βυζάντιο. Βεβαια κρατώντας την σημερινη πόλη, προς θεού, δεν το συζηταμε. Αυτό το πραγμα φερνει λεφτα, φερνει τουρισμό. Φτανει να εχει μια διαφημιση, να το παρουσιάσουμε. Αλλά όταν βρίσκουμε τετοια πραγματα και τα καταστρεφουμε, τι θα παρουσιάσουμε; […] Η πόλη πρεπει να επενδύσει στον εαυτό της και στο μελλον της. Η επένδυση είναι οικονομική, μικρή, σχετικά μικρή τωρα, και τα οικονομικά οφέλη στο μελλον μεγαλα. Μπορεί να τραβηξει έναν τουρισμό φανταστικό.  Συγγνωμη, εγώ δεν καταλαβαίνω, τσατίζομαι λιγουλακι, είμαι απ’έξω. Η Αθήνα είναι ένα μαύρο χάλι, ζει μόνο…, γιατί δεν είναι όμορφη πόλη, μη μου λετε τωρα, την ξερω μεσα, έξω κι ανακατωτά, δεν είναι όμορφη πόλη, εκτός από δυο τρία σημεία. Η Θεσσαλονίκη είναι όλη όμορφη. Τωρα από την Αθήνα αποφασίζουν χωρίς να εχουν δει τα ευρήματα τι πρεπει να γίνουν αυτά, «να σηκωθούν».  Με ποια βάση; Αυτό το βρίσκω εντελώς ακατανόητο… Από την άλλη πλευρα, η Αθηνα εχει τον χαρακτήρα της, πολύ ωραία, επενδυει στον Παρθενώνα, στην αρχαιότητα, παρα πολύ ωραία. Η Θεσσαλονίκη τι κανει; πού θα επενδύσει; Θα επενδυσει σε αυτά που έχει και είναι τελεια. Εχουμε αναδείξει τον Μ.Αλεξανδρο, πολύ σωστα, γιατί  είναι και πολη των Μακεδόνων αλλά βασικά είναι μια πόλη βυζαντινή. Μπροστα σε δύο-τρεις αιώνες Μακεδονίας έχουμε χίλια χρόνια Βυζαντιου. Η πόλη μπορεί να επενδύσει σε αυτό. Μπορουμε να τραβηξουμε αφανταστο τουρισμό εδώ, κι αυτό είναι σε όφελος όλων των Θεσσαλονικιών.
-κ.Οντορίκο, τι σκοπευει να κανει η ευρωπαϊκή επιστημονική κοινοτητα για τα συγκεκριμενα ευρηματα;
-Εχει ξεκινησει ηδη σε όλα τα πανεπιστημια ενημερωση και συγκέντρωση υπογραφών. Εγώ, τωρα που τα έχω δει, επιστρεφοντας στη Γαλλία, θα μιλησω με τους συναδελφους όλους.
-Καθώς τα ευρηματα δεν αφορουν μόνο την Ελλαδα αλλα και την Ευρωπη συνολικα θεωρείτε πως υπαρχει περιθώριο και βαση να αναζητηθουν και ευρωπαϊκοί οικονομικοί ποροι για την ανάδειξή τους;
-Πιστευω πως ναι, αλλά όλα αυτά πρεπει να εισαι μεσα για να τα γνωριζεις. Εγω ως επιστημονας μιλώ, από όσα είδα έμεινα, σας  λεω ειναι το κυριότερο ευρημα που εχω δει στη Θεσσαλονίκη, δεν μπορουμε να το αφησουμε έτσι. Από κει και περα λύσεις υπαρχουν, ας μην κοιταζουμε μόνο τα πιο εύκολα. […] Πηγαίνετε να το δείτε, έστω και απ’ έξω. Αλλά από μέσα όταν ήμουν, γιατί από πανω κάτι φαίνεται, από μεσα είναι κατι που δεν μπορείτε να φανταστείτε… Βλεπετε τους ανθρώπους να ζουν, τους βλεπετε να περπατάνε , είναι μια αίσθηση θεϊκή. Τι να σας πω τωρα, να μη μπαίνουμε σε λεπτομερειες, είναι μια αισθηση πάρα πολύ ωραία. Μια λεπτομέρεια μόνο, στις πλάκες του δρόμου βλεπετε τα σημαδια από τις ρόδες των κάρων που περνούσαν, και μόνο αυτό… δεν είναι τίποτα σπανιο, παντου βρίσκονται, αλλα είναι τόσο συγκλονιστικό μεσα στην πόλη… Μου ήρθαν τα λόγια του Εβλι(γι)ά Τσελεμπή που δεν ειδε αυτά γιατί πλεον ο δρόμος ήταν πιο ψηλά, που μιλούσε όμως ακριβως για αυτήν την κεντρική οδό  που παει από τα ανατολικά μεχρι τις δυτικές πύλες με ποιον θαυμασμό την «έβλεπε». Ε, τωρα να αφησουμε έναν λόγιο Τουρκο να μας διδαξει αυτά που εμείς βλεπουμε;  Εσείς να αποφασίσετε. […] Είναι μια επένδυση καρδιας, μυαλού και …πορτοφολιού.

[Πρόκειται για απομαγνητοφώνηση της ραδιοφωνικής συνεντευξης, λείπουν μόνο καποιες φρασεις κυρίως προφορικου λόγου οι οποίες δεν αλλαζουν, ουτε σε λεπτομερειες, ουτε στο σύνολό της, την συνεντευξη)

Τρίτη 22 Ιανουαρίου 2013

"Νομίζεις πως είναι μικρά και δεν θα καταλάβουν…"

Διάβασα ένα κείμενο στο διαδικτυο, αυτό που διαβασα σημερα το πρωί και στην εκπομπή.
Για μας τους πελώριους στα μάτια των παιδιων που καμια φορα μπορεί να ξεχναμε ποσο πελώριους μας βλεπουν, πόσο πελωριοι μας φαίνονταν οι μεγαλοι όταν ήμασταν εμείς παιδια.
 Στα δυσκολα που τωρα περναμε το σκεφτομαι πολύ συχνα. Στους ώμους μας επεσαν πολλά και μαλλον θα πεσουν κι αλλα. Αν καταφερουμε να μην περασουμε αυτό το βαρος και μαζί την ενοχή και το "εγω φταίω" στα παιδια μας είναι σπουδαία υποθεση.
Δυσκολευουν όλα τα μεγαλα θεματα της ζωης μας, δυσκολευουν και τα μικρα καθημερινά. Όταν εχεις το άγχος της επιβίωσης μπορεί και να λες εγω εγω το πρόβλημά μυ κι εσυ μου λες να προσεξω την καθημερινή συμπεριφορά μου, εδω με το ζόρι τα βγαζω περα, ας εχω νευρα, ας ξεσπαω όπου βρω, αυτό είναι θεμα τωρα και το κουβεντιάζεις; Μπροστα στις ζορισμενες ζωες μοιαζει πολυτελεια να σκεφτεσαι τα αλλα. Αλλά είναι έτσι; 
Το παιδι που εχουμε όλοι μεσα μας, πληγωμενο ή χαρουμενο ξερει πως δεν είναι, ετσι νομίζω.



"Νομίζεις πως είναι κάπου μακριά και δεν ακούν.
Νομίζεις πως είναι απασχολημένα  και δεν σε βλέπουν.
Νομίζεις πως είναι μικρά και δεν θα καταλάβουν…

Η μαμά γύρισε αργά από τη δουλειά. Είναι κουρασμένη.
Κάνει δουλειές και είναι θυμωμένη.
Εγώ φταίω αν  είχα μαζέψει τα παιχνίδια μου, δεν θα χρειαζόταν να κουραστεί για να τα μαζέψει εκείνη…

Η αλήθεια είναι πως είναι εκεί. Κρυμμένα ή απλά αόρατα.
Μέσα στον μικρό χρωματιστό τους κόσμο, εκεί που εσύ είσαι πελώριος.
Ο γονιός, ο τροφός, ο δάσκαλος, ο αρχηγός…
Ο Πελώριος!

Η μαμά ξέχασε το φαγητό. Το φαγητό κάηκε κι η μαμά είναι λυπημένη γιατί πρέπει να κάνει άλλο.
Εγώ φταίω. Αν είχα κάνει μόνος τα μαθήματα μου δεν θα χρειαζόταν η μαμά να με βοηθήσει  και δεν θα καιγόταν το φαγητό…

Ακούν, νιώθουν, οσφραίνονται την αγωνία, το φόβο, το θυμό, την κούραση, την ένταση…
Τα νιώθουν χωρίς να το θέλουν.

Ο μπαμπάς φτιάχνει τη βρύση που χάλασε και εγώ παίζω με τα κατσαβίδια του…Έσπασε όμως ο σωλήνας και πλημμύρισε η κουζίνα με νερά. Είναι θυμωμένος και φωνάζει και η μαμά μαλώνει μαζί του. Εγώ φταίω, αν δεν ήμουν μέσα στα πόδια του όλη την ώρα δεν θα είχε γίνει αυτό!

Χωρίς να το επιδιώκουν, τα κάνουν όλα «δικά τους».
Φταίνε αυτά…
Για όλα.
Για τα πάντα.
Για τα αδύνατα.
Για τα αδιανόητα.
Φταίνε αυτά!

Η μαμά μάλωσε με τον μπαμπά. Φωνάζουν κι είναι πολύ θυμωμένοι. Εγώ φταίω, αν είχα πάει πιο νωρίς για ύπνο, δεν θα ήταν τόσο κουρασμένοι και δεν θα θύμωναν, τόσο πολύ!

Οι μικροί, άγουροι άνθρωποι. Νέοι σε έναν κόσμο παλιό κι ακατανόητο.
Κι αν όλα αυτά πια είναι για εσένα απλά. Κι αν είσαι ο μόνιμα κουρασμένος ενήλικας, με τις μεγάλες ευθύνες και τη δύσκολη καθημερινότητα

Θυμήσου…
Θυμήσου εσένα κρυμμένο στις σκιές.
Να ακούς, να νιώθεις, να παλεύεις, με τα «θηρία» και να νομίζεις , να πιστεύεις, για κάποιο ανεξήγητο λόγο πως είναι δικά σου… Κι εσύ να πρέπει  να αλλάξεις! Εσύ να βρεις τη λύση στα δικά τους προβλήματα…

Ο μπαμπάς μετράει τα λεφτά και δεν φτάνουν. Είναι λίγα. Θύμωσε και είναι νευριασμένος. Εγώ φταίω αν δεν του είχα ζητήσει να μου πάρει κρουασάν... Δεν θα ξαναζητήσω να μου πάρουν τίποτα…

Θυμήσου πως είναι να νιώθεις ότι πρέπει να αλλάξεις χωρίς να ξέρεις το γιατί, χωρίς να ξέρεις το πώς…
Πως;
Θυμήσου πως είναι να νιώθεις συνέχεια πως είσαι «το λάθος»… πως «εσύ φταις».
Απλά θυμήσου…

Η αδερφή μου έχασε το αρκουδάκι της και δεν μπορεί να κοιμηθεί. Κλαίει κι η μαμά κι ο μπαμπάς την μαλώνουν που όλο το χάνει. Εγώ φταίω αν δεν είχα μπει στο δωμάτιο της να παίξω, σίγουρα δεν θα είχαν ανακατευτεί τα παιχνίδια και θα έβρισκαν το αρκουδάκι της!
Θυμήσου: Τα λόγια που σε πλήγωσαν για να μην τα ξαναπείς.

Ο μπαμπάς δεν έχει καθόλου χρόνο για να με βοηθήσει στα Μαθηματικά. Η μαμά είναι στη δουλειά και πρέπει να τα κάνει όλα μόνος του.
Κλαίω στο δωμάτιο μου γιατί δεν καταλαβαίνω και με μαλώνει.
Εγώ φταίω, αν ήμουν καλή κι άκουγα την δασκάλα στο σχολείο θα καταλάβαινα τα μαθηματικά μου…Ο μπαμπάς μου λέει ότι είμαι ανόητη και χαζή…Είμαι χαζή!

Θυμήσου: Τις πράξεις που σε πόνεσαν για να μην τις ξανακάνεις.

Στο σχολείο έχασα την κασετίνα μου. Δεν μπορώ να την βρω πουθενά. Φοβάμαι να το πω γιατί θα με μαλώσουν. Εγώ φταίω…είμαι απρόσεχτος, αν πρόσεχα τα πράγματα μου δεν θα έχανα την κασετίνα. Τώρα μπορεί να μου τραβήξουν το αυτί ή τα μαλλιά και θα μπω τιμωρία στο δωμάτιο μου. Φοβάμαι.

Κι ύστερα θυμήσου τον ήχο του παιδικού σου γέλιου και σκέψου ποιοι ήταν οι λόγοι που εκείνο το γέλιο έπαψε!

 Παίζουμε και χτυπάμε τα παιχνίδια μας στο πάτωμα και γελάμε. Η μαμά και ο μπαμπάς μας λένε να σταματήσουμε. Δεν κάνουμε τίποτα μόνο γελάμε. Μας φωνάζουν να σταματήσουμε να κάνουμε βλακείες και να κάνουμε επιτέλους ησυχία…γελάμε κρυφά και μετά εκείνοι θυμώνουν γιατί τους κοροϊδεύουμε. Μας έπιασαν δυνατά  από το χέρι και μας έκλεισαν στα δωμάτια μας. Μόνους…
Εμείς φταίμε γιατί γελούσαμε τόσο δυνατά…δεν κάνει να γελάμε τόσο δυνατά…δεν κάνει να γελάμε!!

Χιλιάδες λόγοι.
Σε ένα πελώριο στα μάτια του κόσμο, υπάρχουν χιλιάδες λόγοι για να φταίει. Σε μια ζωή της οποίας δεν έχει τον έλεγχο.
Δίπλα σε ανθρώπους από τους οποίους εξαρτάται απόλυτα.
Υπάρχουν εκατοντάδες παράλογες στιγμές στις οποίες φταίει.
Δεκάδες παράλογα λάθη τα οποία δεν έκανε, δεν προέβλεψε, δεν γνώριζε και για τα οποία φταίει…

Αυτός ο μικρός άνθρωπος με τα λεπτά χέρια και τα πελώρια μάτια.
Φταίει για όλα και ζει την καθημερινή αγωνία…για όλα αυτά για τα οποία θα φταίει μέχρι το τέλος της ημέρας…
Προσπαθεί σκληρά να ελαχιστοποιήσει τα λάθη μα είναι αδύνατον να γίνει αυτό.
Άλλωστε πώς να σταματήσεις να φταις για κάτι που δεν φταις;

Σε κάθε φωνή, σε κάθε ένταση, μια σκιά είναι πίσω.
Ένα προσωπάκι σιωπηλό, χλωμό, παρακολουθεί με αγωνία και δεν προσπαθεί πια να καταλάβει…Το έχει πάρει απόφαση πως φταίει!!!

Όχι. Στόχος δεν είναι η ενοχή. Στόχος είναι η ευθύνη.

Πως γίνεται αυτό με εμένα;…
Αλλάζω και προσπαθώ να αλλάξω όχι από τη στιγμή που έγινα γονιός αλλά, από τη στιγμή που το συνειδητοποιώ.
Από τη στιγμή που νιώθω την ανάγκη να κάνω χαρούμενο, όχι μόνο το παιδί μου αλλά να ξανακάνω χαρούμενο το παιδί εκείνο.
Το μικρό μπερδεμένο ανθρωπάκι που νόμιζε πως φταίει για όλα...
Εμένα! Εσένα!
Πριν θυμώσεις, πριν μιλήσεις, πριν σηκώσεις τη φωνή σου ή το χέρι σου, στάσου λίγο και σκέψου...Σκέψου την δύναμη που έχεις. Εσύ ο πελώριος γονιός. Σκέψου την εξουσία! Την εξουσία σου πάνω του...Τον έλεγχο σε έναν άλλο άνθρωπο

«Θα σε πάρω αγκαλιά και θα σε σφίξω όπως σου αξίζει.
Μην φοβάσαι μικρέ άνθρωπε. Δεν σου έχω πει ποτέ ψέματα και σήμερα θα σου πω μια μεγάλη και δύσκολη για εμένα αλήθεια…
Να θυμάσαι λοιπόν, δεν φταις εσύ, εγώ φταίω!»"





Το κείμενο είναι απο το ιστολόγιο
Kapa. Me without you...tea without a biscuit! (http://kapaworld.blogspot.gr/)

Τρίτη 8 Ιανουαρίου 2013

My Way

Όταν ημουν μικρή τον σνόμπαρα με μπόλικο θρασος. Γλυκανάλατο τον ανεβαζα, παλιό και μελό τον κατεβαζα... Σιγά, ελεγα, σιγα και τι φοβερό εκανε...
Τον ανακαλυψα στο γυμνασιο. Μου τον ανακάλυψαν δηλαδή αλλοι μουσικοί που ακουγα πολύ και διαβαζα και ακουγα τι ελεγαν ή είχαν πει πιο παλιά για αυτόν. Περισσοτερο οι Beatles. Τότε πρωτοσκεφτηκα, με λίγο ετεροκαθορισμό είναι η αληθεια, ρε, μπας και κανεις λαθος κοριτσι; Στην εκπομπή του Πετρίδη ακουσα κατι, θεός για μενα ο Πετρίδης και εγκυκλοπαίδεια μαζί, ό,τι ακουγα στην εκπομπή, μια φραση να ελεγε μόνο, μετα εψαχνα να το μαθω καλύτερα. Τοτε δεν ειχαμε youtube, θυμασαι; στα δισκαδικα πηγαίναμε και μας εγραφαν κασετες. Ηταν και τα περιοδικά, το Ποπ και Ροκ στα καλύτερά του τότε, να κατι που διαβασα εκεί. Μετα θυμαμαι κατι φοβερα ντοκυμαντερ για την "ξενη μουσική" ετσι τη λεγαμε τότε στην δημόσια τηλεόραση. Ενα ντοκυμαντερ για το ροκ εν ρολ ακόμα καπου το εχω γραμμενο σε κασετες. Εκεί καταλαβα τι ηταν ο Ελβις Πρίσλεϋ, απο ποιους επηρεαστηκε, πώς ξεκινησε, σε ποιους απευθυνόταν, τι εκανε και σε ποιαν και απο ποιαν εποχή, τι σήμαινε και γιατί ειδικα για τους νεους της εποχής του. Εχω μουντζώσει αρκετες φορες τον εαυτό μου που βιαστηκε να πει γνωμη, ενταξει στην παρεα μου ειπα την εξυπναδα, σιγα και και πού αλλού θα την ελεγα τοτε δηλαδή, αλλά και μόνο στον εαυτό μου που την ειπα για μενα μετρούσε. Μία απο αυτες τις φορες ήταν κι αυτή, όταν καταλαβα πως ελεγα βιαστικά και ασχετη εντελώς διαφορες ανοησίες για τον Πρίσλεϋ.
Εν παση περιπτώσει, ουτε τον αγιοποίησα, ουτε πιστεψα πως δεν πεθανε αλλα ζει καπου κρυμμενος, ουτε τον Αυγουστο αναβω κερί στη μνημη του. Αλλά καταλαβα πως ηταν και παραμενει σπουδαίος, πολύ σπουδαίος. Και μαζί αυθεντικός σταρ, αυτό ηταν μια αλλη ιστορία, που "πλήρωσε" το ταλέντο του με ακριβά τάλαντα στη βαρκα, όσο αυτή τον κρατησε.
Ειχε γεννηθεί σαν σημερα στο Μισισιπη το 1935. Θα μπορούσε να ζει, εδω που τα λέμε.

Βιογραφικά στοιχεία για τον Ελβις, εδώ




Παρασκευή 5 Οκτωβρίου 2012

ανοίγεις τα παράθυρα

Σαν να μπαίνεις σε ενα σπίτι που εχεις να ανοίξεις καιρό. Ετσι νιώθω. Ανοίγεις τα παραθυρα να μπει καινουριος αερας, ανοίγεις τις ντουλαπες να φυγει ο παλιός αερας που στριφογυριζε τόσον καιρό στριμωγμένος. Καθαρίζεις, συμμαζευεις, χαζευεις. Μετα απο τόσον καιρό που ελειπε η σχεδόν καθημερινότητά σου εδω, καποια πραγματα σου φαίνονται γλυκα γνωριμα, άλλα θελεις να τα αλλάξεις.
Καλύτερα να μην υποσχεθω πως τωρα, απο δω και περα θα μπαίνω πιο συχνα. Θα ανοίγω τα παραθυρα, θα σας λέω, θα μου λέτε. Καλύτερα απλώς να το κάνω.
Είχα μαλλον τους λόγους μου που απομακρυνθηκα. Το ευκολο που μπορώ να πω είναι πως με τραβηξε το facebook, είναι εν μερει αλήθεια αλλά δεν είναι όλη η αληθεια. "Μακάρι να ήταν τόσο απλό", που λεει κι ενα τραγούδι. Καποια πραγματα θελουν απλώς τον χρόνο τους. Όπως όταν θελεις τον χρόνο σου να ξεχασεις και να θυμηθεις, για παραδειγμα.
Ευχαριστω για τα προσωπικά e mail που μου στείλατε όσοι δεν επικοινωνούμε αλλιώς παρα μόνο στο blog, όσοι δεν μπορείτε λόγω ωρας δουλειας ή συνθηκων να ακουτε την εκπομπή και δεν θελατε να χαθουμε. Κι εγω δεν το θελω. Και πριν με πιασουν τα χαζοσυναισθηματικά μου που λεω κι εγω όταν με κοροϊδευω, ας το κλείσω αυτό το μικρό κειμενακι. Σας πεθυμησα. Καληνυχτα και τα λεμε, ναι, συντομα.


Παρασκευή 24 Αυγούστου 2012

ενα μυθο θα σας πω...

Χθες το μεσημέρι περιμένοντας στην σταση για να παω στο σπίτι κι όσο το αστικό αργουσε διαβαζα διαφορα χαρτακια κολλημενα πανω στις λαμαρίνες της στασης που έγραφαν ό,τι φανταζεται ο νους του ανθρωπου.
Ενα απο αυτα είχε την περιβόητη "δήλωση" του Κίσινγκερ, (συνοδευμένη με συνθηματα του τυπου "δεν θα μας νικησεις ποτέ Κίσινγκερ", "η Ελλαδα ποτε δεν θα πεθανει" κ.ο.κ.) στην οποία μαλλον ακόμα καποιοι επιμενουν και η οποία δεν υπηρξε απλώς ποτέ. Η συγκατοίκησή μας με τους μύθους είναι απο αστεία έως επικίνδυνη, εδώ και χρόνια.
Αφορμής δοθείσης κείμενο του Νίκου Σαραντακου για την δήλωση Κίσινγκερ που δεν εγινε ποτέ: http://sarantakos.wordpress.com/2009/11/12/kisinger1/
συμπληρωμένο εδώ: http://sarantakos.wordpress.com/2010/03/22/kisinger2/
και άλλο κείμενο για τη "γνωστή μπαρούφα για την ανθελληνική δήλωση Κίσινγκερ" κι εδώ επισης: http://www.sarantakos.com/language/kissinger.html

Δευτέρα 6 Αυγούστου 2012

πέντε εννιά σαρανταπέντε

Τεσσερα και πεντε εννιά, πεντε εννιά σαρανταπεντε... να τα έφτασαν. Ωραίος αριθμός.
Γενεθλια σήμερα των σαρανταπεντε μου χρόνων.
Απο το πρωί μου λετε, μου γράφετε τις ευχες σας. Με συγκίνησαν, μου έδωσε μεγάλη χαρα και δύναμη κι ενα τεραστιο χαμόγελο η αγάπη σας. Ένιωσα πολύ όμορφα. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ!

Πεντε - δεκα - δεκαπεντε - είκοσι - εικοσιπεντε -τριάντα - τριανταπέντε - σαράντα - σαρανταπεντε, αυτα τα έζησα, μπροστα τώρα για όσα έρχονται. Βήμα, βήμα, όπως παντα.




(https://www.facebook.com/photo.php?fbid=332848576806967&set=a.108818232543337.17491.100002454830962&type=1&theater&notif_t=like)

Σάββατο 7 Ιουλίου 2012

"Τελικά, είναι εφτά τα φωνήεντα;"

"Ένας καινούργιος γλωσσικός μύθος διαδίδεται στο ελληνικό Διαδίκτυο τα τελευταία δύο εικοσιτετράωρα με την ταχύτητα πυρκαγιάς σε ξερόχορτα. Όπως φαίνεται, από σκοτεινούς κύκλους εξυφαίνεται ένα ακόμα σχέδιο με στόχο την αλλοίωση της ελληνικής γλώσσας, ή τουλάχιστον έτσι «αποκαλύπτει» σε ένα άρθρο που έχει τίτλο «Η ελληνική γλώσσα πρέπει να μείνει ανέπαφη», το οποίο έσπευσαν να αναδημοσιεύσουν ένα σωρό ιστολόγια, πολλά από αυτά πολυσύχναστα."
Νίκος Σαραντακος εξηγεί, αναλύει τι ακριβώς συμβαίνει. Το περίμενα πώς και πώς το κείμενό του, για μια ακόμη φορά.



Όλο το κείμενο ("Τελικά, είναι εφτά τα φωνήεντα;") του Νίκου Σαραντακου, στο ιστολόγιό του, εδώ: http://sarantakos.wordpress.com/2012/07/06/grammatik/

Συγγνώμη που θα γίνω κακιά, αλλα βαρεθηκα πια τους ξερόλες που όλο λενε πως απο κάτι κινδυνευουμε, και οι ίδιοι δεν εχουν διαβασει τίποτα απο όσα υποτίθεται προασπίζονται (π.χ. εδώ την γραμματική Τριανταφυλλίδη).
Επίσης, βαρεθηκα να ακούω απο σοβαρους ανθρώπους υπερβολές και ανοησίες του τυπου η ελληνική είναι η αρχαιότερη γλώσσα στον κόσμο και ηλίθιους μύθους όπως αυτα που υποτιθεται πως είπε ο Κίσιντζερ καποτε εναντίον των Ελλήνων και της γλώσσας μας.
Σε αυτό το ψυχιατρείο δεν θελω να μπω, ουτε για επισκεψη...

Υ.Γ. Η κυρία, δυστυχώς δασκάλα, που έγραψε τις ανοησίες που διαδόθηκαν με "ταχυτητα φωτός" στο διαδίκτυο είναι σίγουρη ότι μπορεί να διδαξει με επιστημονική σοβαρότητα και την απαιτουμενη επαρκεια που χρειαζεται στο σχολείο;

Παρασκευή 29 Ιουνίου 2012

«Αν τα παιδιά δε χαίρονται στο σχολείο έχουμε αποτύχει»



Ο 27χρονος Άγγελος Πατσιάς είναι δάσκαλος από τη Δράμα. Πριν δύο χρόνια του ήρθε μετάθεση σε ένα τετραθέσιο δημοτικό σχολείο κάπου στο ορεινό Ρέθυμνο, τον Φουρφουρά. Άρχισε να το ψάχνει στους χάρτες. Αντί όμως να γκρινιάζει για τη «δυσμενή», πήγε και δημιούργησε εκεί το «σχολείο της φύσης και των χρωμάτων». Η εκπαιδευτική τηλεόραση που έφτιαξαν οι μαθητές του, η περίφημη Φουρφουράς TV, τα μαθήματα επιλογής, θέατρο, φωτογραφία, ρομποτική είναι λίγα μόνο από τα καινοτόμα στοιχεία που εισήγαγε εκεί! Στο τέλος της ομιλίας του στο TEDxThessaloniki καταχειροκροτήθηκε από ένα κατάμεστο και όρθιο Ολύμπιον. Τα σχόλια στο hash tag του twitter TEDxThess διθυραμβικά. Ίσως γιατί ήταν ένα από τα καλύτερα παραδείγματα «του θάρρους για δημιουργία».
 "Άγγελε, ποιά είναι τα διαφορετικά πράγµατα που κάνατε εκτός αναλυτικού προγράµµατος στο «σχολείο της φύσης και των χρωµάτων», στο δηµοτικό σχολείο του Φουρφουρά;
 Ένα είναι η εκπαιδευτική τηλεόραση, ο Φουρφουράς TV. Τα παιδιά παίρνουν το ρόλο του ρεπόρτερ, κάνουν τις δικές τους εκποµπές και µέσα από αυτές διδάσκονται και διδάσκουν δύσκολες έννοιες (π.χ. φυσικής).  Είναι ένα µέσο για να επικοινωνούν µε τα υπόλοιπα παιδιά του Ρεθύµνου, της Ελλάδας, της Ευρώπης. Είναι ένας τρόπος να ακουστεί η φωνή τους, να φύγει από τα αποµονωµένα σύνορα του χωρίου. Επίσης τα µαθήµατα επιλογής. Τα παιδιά διδάσκονταν θέατρο, φωτογραφία, ροµποτική, από εµάς βάση των γνώσεων και των ενδιαφερόντων µας. Επιπλέον, αλλάξαµε τη µορφή των τάξεων. Θέλαµε να διαµορφώσουµε τις τάξεις σαν παιδικό δωµάτιο µε καναπέδες, χαλιά και πολύχρωµους τοίχους. Σηµαντικοί είναι και οι βοτανόκηποι, τα περιβόλια για κάθε τάξη, τα θερµοκήπια. Στόχος µας να πετύχουµε µια σχετική αυτοδιαχείριση µε αυτά τα προϊόντα, για να µπορέσουµε να ταΐζουµε εµείς τους µαθητές µας, να µην έχουµε τα προβλήµατα της κρίσης. Ίσως να πουλήσουµε και κάποια προϊόντα για να βγάλουµε τα έξοδα του σχολείου, να µην έχουµε ανάγκη κάποια κονδύλια. Επίσης ξεκινήσαµε συνεργασία µε τα κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του νοµού. Κατασκηνώνουµε έξω, κάνουµε το µάθηµα βιωµατικά στη φύση και αυτό µας αρέσει. Τέλος φτιάξαµε ένα δίκτυο µε άλλα ορεινά σχολεία της Κρήτης, το σχολικό δίκτυο των Ορέων. Με έψιλον, έτσι; (γέλια). Μακάρι αυτό να γενικευτεί σε όλη την Ελλάδα. Θέλουµε τα παιδιά από µικρά να συνεργαστούν, να φτιάξουν έναν σχολικό συνεταιρισµό, να ανταλλάξουν απόψεις, κυρίως να αποκτήσουν ένα κοινό κώδικα, γιατί τα χωριά της Κρήτης έχουν κλειστά όρια. Οι µπαµπάδες και οι παππούδες τους δεν είχαν φροντίσει να συνεργαστούν σε κάποια πράγµατα.  
  


[...]Οι δηµόσιοι λειτουργοί όπως οι δάσκαλοι έχουν δεχθεί αρκετή κριτική τα τελευταία χρόνια. Τι σκέφτεσαι για αυτό;
 Θεωρώ ότι το επάγγελµα του δασκάλου έχει δεχθεί πολλά πλήγµατα και  αρκετή κακή κριτική. Σίγουρα σε κάθε επάγγελµα υπάρχουν άνθρωποι που δεν λειτουργούν σωστά. Πιστεύω ότι οι δάσκαλοι πλέον λειτουργούν ως εθελοντές αν κρίνουµε από το µισθό και τις συνθήκες εργασίας τους. Δεν µ’ αρέσει που ο εργοδότης µας δε µας εκτιµά και µας το δείχνει. Ευτυχώς υπάρχει εκτίµηση από τις κοινωνίες που εργαζόµαστε.
 Ένας δάσκαλος καλείται να παίξει πολλούς ρόλους κατά τη διάρκεια της ηµέρας: ψυχολόγος, οικογενειακός σύµβουλος, παιδαγωγός, υδραυλικός, µαραγκός. Εµείς το ευχαριστιόµαστε αυτό. Διαφοροποιεί την κάθε µέρα. Καλό  όµως είναι να µην επηρεάζεται η κοινή γνώµη από αυτά που λέγονται για το επάγγελµα γιατί ουσιαστικά µας εµπιστεύονται τα παιδιά τους. Πρέπει να µάς έχουν σε εκτίµηση, γιατί χειριζόµαστε ό,τι πιο εύπλαστο έχει η ελληνική κοινωνία. Δυστυχώς δεν τα καταφέρνουν όλοι καλά µε αυτό. Αλλά προσπαθούµε.


Ποια είναι τα παράπονα σας απ΄ το Υπουργείο Παιδείας;
 Από το Υπουργείο Παιδείας δεν έχουµε πλέον παράπονα, γιατί έχουµε σταµατήσει να περιµένουµε κάτι. Είµαστε µόνοι µας και είµαστε καλά. Με ενοχλεί βέβαια το επίπεδο της διαβίωσης των εκπαιδευτικών, στο οποίο µας έχουν οδηγήσει. Δεν µε απασχολεί όµως το γεγονός ότι µας έχουν αφήσει στην ησυχία µας. Νοµίζω ότι αν µας αφήσουν κι άλλο στην ησυχία µας η εκπαίδευση θα πάει καλύτερα. "


όλη η συνέντευξη εδώ:
Περιοδικό Υποβρύχιο - Άγγελος Πατσιάς - «Αν τα παιδιά δε χαίρονται στο σχολείο έχουμε αποτύχει» - Τεύχος 64


Τρίτη 19 Ιουνίου 2012

Ελευθερία και δέσμευση

Μια παλιά και συνεχιζόμενη συζήτηση αντιπαραθέτει δύο απόψεις για τη δέσμευση μεταξύ των ανθρώπων, καθώς και για τα όρια της ελευθερίας. Σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία, όπως την ερμήνευσε ο Πασκάλ, ό,τι μας προτρέπει να δεσμευτούμε με επίγεια πρόσωπα και πράγματα είναι «κακό», γιατί μας εμποδίζει είτε να υπηρετήσουμε τον Θεό (αν τον γνωρίζουμε), είτε να τον αναζητήσουμε (αν τον αγνοούμε). Ο ίδιος ο Πασκάλ ήταν στοργικός προς τους συγγενείς του, αλλά απέφευγε τη «δέσμευση», την εξάρτηση, την υπερβολική οικειότητα. Και επέκρινε την αδελφή του επειδή παρασυρόταν από ανθρώπινα, «υπερβολικά ανθρώπινα» συναισθήματα. «Είναι ανώφελο να δενόμαστε με τους άλλους, ακόμα κι αν αυτό συμβαίνει με ευχαρίστηση και με τη θέλησή μας. Θα πρόδιδα εκείνους στους οποίους θα επέτρεπα να γεννηθεί αυτή η επιθυμία: δεν είμαι ο σκοπός κανενός και δεν έχω με τι να τους ικανοποιήσω», έγραψε ο Πασκάλ.
Σύμφωνα όμως με την ανθρωπιστική ιδεολογία του Ρουσό, ο άνθρωπος είναι νόμιμος σκοπός του ανθρώπου και η δέσμευση (η επιθυμία για δέσμευση, η τάση για δέσμευση, η απόλαυση από τη δέσμευση) είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Από την άλλη, ο Ρουσό παραδεχόταν: «Κάθε δέσμευση είναι σημάδι ανεπάρκειας: αν ο καθένας από μας δεν είχε ανάγκη από τους άλλους, δεν θα σκεφτόταν να ενωθεί μαζί τους». Ομως έτσι είμαστε. Γεννιόμαστε ανεπαρκείς και πεθαίνουμε ανεπαρκείς. Κινούμαστε από το βλέμμα των άλλων -από την επιδοκιμασία τους- και αναζητούμε το συμπλήρωμα που μας λείπει. Μάλιστα, λόγω του ότι ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο με αυτή την εκ γενετής ανεπάρκεια, έχει ανάγκη να λαμβάνει ενδείξεις σεβασμού και να δεσμεύει την καρδιά του, έγραφε ο Ρουσό. Πράγματι, κάθε δέσμευση περιορίζει την ελευθερία, αλλά η απόλυτη ελευθερία δεν αποτελεί ιδεώδες.
Η αναμφισβήτητη αξία της δέσμευσης δεν σημαίνει βεβαίως ότι πρέπει να δεχόμαστε παθητικά ή να εξυμνούμε όλες τις δεσμεύσεις που επιβάλλονται στο άτομο από την παιδική του ηλικία, να θεωρούμε υποχρεωτική τη σύμπνοια με την οικογένεια, τη φυλή, το έθνος, την παρέα, το πολιτικό κόμμα. Γιʼ αυτό πολύτιμες είναι οι σχέσεις που εξαρτώνται από την επιλογή μας, από την ελεύθερη βούλησή μας. Από την άλλη, η απόλυτη ανεξαρτησία, η απουσία κάθε υποχρέωσης και δέσμευσης είναι πηγή ψυχικής και κοινωνικής αταξίας: η απεριόριστη ελευθερία δεν είναι ούτε στόχος της ανθρώπινης ύπαρξης, ούτε αφετηρία της. Επιπλέον, η ανάπτυξη της ευφυΐας είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της κοινωνίας. Η ανθρώπινη φύση είναι εξόχως επικοινωνιακή. Ο άνθρωπος έχει την ανάγκη της συναισθηματικής δοσοληψίας. Ολα στη ζωή του εξαρτώνται από την αμοιβαιότητα - αν είμαι παιδί, χρειάζομαι έναν τουλάχιστον γονέα· αν αρρωστήσω, χρειάζομαι έναν τουλάχιστον γιατρό. Οι ανθρώπινες ανάγκες καλύπτονται από ανθρώπους και επειδή καλύπτονται από ανθρώπους οδηγούν αναπόφευκτα σε δεσμεύσεις χρωματισμένες από αγάπη, εμπιστοσύνη, εξάρτηση, προσδοκία.
 
Αν πρέπει να αναζητήσουμε ένα ιδεώδες προς το οποίο τείνει η προσωπική ζωή, μάλλον θα καταλήξουμε ότι ψάχνουμε περισσότερο την αγάπη παρά την ελευθερία. Αλλωστε η ιδέα «κάνω ό,τι θέλω», που φαίνεται να είναι η κυρίαρχη ιδέα της εποχής, είναι νοσηρή επειδή δεν μπορεί να εφαρμοστεί και επειδή υποδεικνύει συναισθηματικό κενό. Δεν κάνουμε «ό,τι θέλουμε»· προσπαθούμε να κάνουμε το πλησιέστερο στο «ό,τι θέλουμε», κάτι που να επιτρέπεται κοινωνικά και να μην προσβάλλει την ελευθερία και τα αισθήματα των άλλων. Το μεγάλο στοίχημα της ανθρώπινης ζωής είναι η ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και στη δέσμευση, στην ατομικότητα και στον σεβασμό της κοινότητας, στη συναισθηματική ανεξαρτησία και στην υπευθυνότητα.
 (κείμενο της Σώτης Τριανταφύλλου, δημοσιευμενο στο περιοδικό ΓΥΝΑΙΚΑ)